Μέτσοβο

Ορεινή κωμόπολη (υψόμ. 1.160 μ., 3.195 κάτ.) του νομού Ιωαννίνων. Βρίσκεται στο ανατολικό άκρο του νομού, κοντά στα όρια με τον νομό Τρικάλων, στις βόρειες πλαγιές της κορυφής Οξυές του όρους Κιτίου, 60 χλμ. ΒΑ των Ιωαννίνων. Το Μ. αποτελεί έδρα του ομώνυμου δήμου. Οι κάτοικοι ασχολούνται λιγότερο με τη γεωργία και περισσότερο με την κτηνοτροφία, ενώ ένα σημαντικό τμήμα του πληθυσμού απασχολείται στις βιομηχανίες ξύλου και γάλακτος (γιαούρτι, βούτυρο, γραβιέρα και κεφαλογραβιέρα) καθώς και στις βιοτεχνίες ειδών λαϊκής τέχνης (υφαντά, ασημικά, ξυλόγλυπτα κ.ά.). Το Μ. αποτελεί οδικό κόμβο για την επικοινωνία Ηπείρου και Θεσσαλίας. Στο Μ. έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα μνημεία το μοναστήρι της Θεοτόκου, κοντά στον Μετσοβίτικο ποταμό, το μοναστήρι του Αγίου Νικολάου, στα νότια της κωμόπολης, και το μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής, στη θέση Κόκκινο Λιθάρι. Στο Μ. λειτουργεί εξάλλου αξιόλογο λαογραφικό μουσείο, το οποίο στεγάζεται στο, οικοδομημένο στα πλαίσια της τοπικής αρχιτεκτονικής, αρχοντικό Αβέρωφ – Τοσίτσα, εκθέτοντας αντικείμενα της περιόδου 1650-1850. Το χειμώνα λειτουργεί στην περιοχή οργανωμένο χιονοδρομικό κέντρο, η ύπαρξη του οποίου, σε συνδυασμό με την απερίγραπτη γραφικότητα του τοπίου, προσελκύουν πολλούς επισκέπτες, ιδίως τον χειμώνα. Ιστορία. Αρχικά, το Μ. ήταν ένας μικρός οικισμός βοσκών, ο οποίος γνώρισε πληθυσμιακή και οικονομική ανάπτυξη, μετά την εκχώρηση προνομίων στην περιοχή από τον σουλτάνο Αχμέτ Δ’. Τα συγκεκριμένα προνόμια διατηρήθηκαν έως την εποχή του Αλή πασά, ο οποίος τα κατάργησε, όταν η περιοχή πέρασε στη δικαιοδοσία του. Παρόλα αυτά, το Μ εξακολουθούσε να ακμάζει έως το έτος 1854, οπότε υπέστη μεγάλη καταστροφή, εξαιτίας του αποτυχημένου κινήματος του οπλαρχηγού Γρίβα. Στη συνέχεια, το Μ. δοκιμάστηκε και από εσωτερικές διαμάχες των τοπικών φατριών. Η πόλη ελευθερώθηκε από τον τουρκικό ζυγό, στις 31 Οκτωβρίου του 1912, εξέλιξη για την οποία συνέδραμαν αντάρτικα σώματα Κρητικών με τη βοήθεια στρατιωτικού αποσπάσματος του συνταγματάρχη Μήτσα. Μολονότι κινδύνευσε να ανακαταληφθεί από τον Μπεκίρ αγά, η γενναιότητα των αντάρτικων σωμάτων στάθηκε σωτήρια για την κωμόπολη. Στις μάχες αυτές συμμετείχε και ο Ιταλός φιλέλληνας Ριτσιώτης Γαριβάλδης, επικεφαλής σώματος ερυθροχιτώνων· στην ιστορική μάχη του Δρίσκου σκοτώθηκε και ο ποιητής Λορέντζος Μαβίλης. Το 1917, το Μ. καταλήφθηκε από ιταλικά στρατεύματα, που αποχώρησαν σε διάστημα τριών μηνών. Κατά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940-41, τόσο το M., όσο και η υπόλοιπη επαρχία βομβαρδίστηκαν από την ιταλική αεροπορία, χωρίς ωστόσο οι μεγάλες καταστροφές να κάμψουν το ηθικό των κατοίκων, που συνεργάστηκαν με αυταπάρνηση για την εξασφάλιση του ανεφοδιασμού των ελληνικών δυνάμεων. Από το Μ. κατάγονται πολλοί εθνικοί ευεργέτες, τις οι Αβέρωφ, Στουρνάρας, Τοσίτσας κ.ά. Ο Μετσοβίτικος, παραπόταμος του Αράχθου. Πανοραμική άποψη της παραδοσιακής κωμόπολης του Μετσόβου.